Коді сійӧ поэт, либӧ кыдзи чужис сьылан...

     Коді сійӧ поэт? Ме чайтлі, мый поэт (кывбур тэчысь, кывбуралысь, гижысь) сійӧ, коді гижӧ мича кывбуръяс, дзугсьытӧг, кодлӧн петісны нин небӧгъяс, кодӧс тӧдӧны и лыддьӧны йӧз. Дерт, тайӧ тадз. Но ӧні ме пыдысяньджык гӧгӧрвои, мый вӧлӧмкӧ поэт —  сійӧ морт, коді ачыс, гашкӧ, оз и кӧсйы лоны сійӧн, но сійӧ —  Енсянь поэт . Сійӧ енколасӧ аддзӧ и гӧгӧрвоӧ мӧд ногӧн, олӧ оз збыльвывса, а думыштӧм олӧмӧн. Сылы зэв сьӧкыд. И став сьӧлӧмкылӧмсӧ восьтӧ кывбурын. Но и сэні сійӧс оз век гӧгӧрвоны, либӧ неногӧн гӧгӧрвоӧны.



Кывбур тэчысьясӧс зэв кокни дойдны. Найӧ ставсӧ босьтӧны матӧ сьӧлӧм бердас. И унатор му вывса олӧмсьыс налы абу гӧгӧрвоана, унатор найӧ оз казявны, сы вӧсна мый аддзӧны мукӧдторсӧ да мӧд ногӧн.

Вайӧда некымын пример том гижысьяслысь, кык Татьяналысь.

Татьяна Кирпиченко гижӧ: "Лыддьылі кытыськӧ:"Скӧр поэтъяс му вылын абуӧсь". 
Да, тайӧ буретш тадзи. Поэтъяс пырджык шань сьӧлӧмаӧсь, небыдӧсь. Найӧ асланыс гижӧдӧн кӧсйӧны вежны олӧмсӧ бурланьӧ. Ӧд веськалас кӧ кывбур, шуам, морт дорӧ, кодлы зэв лёк и тайӧ мортыс лыддяс тэнсьыд кывбуртӧ, кытӧн тэ эскан, либӧ ышӧдан бур вылӧ, то мортыслӧн вӧрзяс кыткӧ и сылы  лоӧ гажа, окота лоӧ водзӧ овны. Кывбурлӧн могыс, ме чайта, кӧть кымынкӧ мортлысь тайӧ му вылас кыпӧдны олан русӧ, вежны олӧм вылӧ видзӧдлассӧ. 
 Нӧшта Татьяна  аслас "Гижысь-лэбач" кывбурын (2013 -ӧд во) ӧткодялӧ гижысьӧс клеткаын лэбачкӧд:

Гижысьыд ыджыд мир шӧрас ӧтка-ӧтка,
Личкӧ сійӧс му бердӧ сьӧкыд клетка.
Пӧсь синваысь сімӧма крепыд кӧртыс,
Кыдзи сьылысь лэбачлы пудсӧ чӧвтны?
Восьтны эськӧ ӧдзӧссӧ: "Пет жӧ, кылан!",
Сӧмын оз ло шудаӧн вӧля вылын.
Кутасны поэтъясыд йӧз дорӧ лэччыны,
Кытчӧдз эмӧсь му вылын клетка тэчысьяс.

Меным тайӧ кывбурыс зэв матын. Тайӧ тадзи и эм. Поэтъяс и уна йӧз пиын кылӧны асьнысӧ ӧткаӧн. Гижысьясӧс зэв кокни ылӧдлыны, налӧн сьӧлӧмныс восьса и пырджык найӧ веськалӧны олӧмыслӧн да наысь сюсьджык да наянджык йӧзлӧн налькйӧ. А мӧд ногыс найӧ оз и вермыны овны.

Менам тшӧтш эм кывбур, кӧні ачымӧс орччӧдсьӧма лэбачкӧд.
"Лэчкын" кывбур (2008-ӧд во):

Мем карыс быттьӧ пукталӧма лэчьяс,
А ылӧдлыныс нӧшта чӧскыдтор.
И ме, кыдз жеб да сёян корсьысь лэбач,
Друг лэчкад дзугси, быттьӧ лыйис мор.

А мыйта вӧлі менам кӧсйӧм, эскӧм,
ме чайтлі-карыс мыччас нянь да сов.
Но олӧмыд ӧд лэчкын кодь жӧ дзескыд,
Кӧть сьӧкыд-усьны сьӧлӧмнад оз ков!


* * *

Ме олӧм дзугйӧ шедӧм лэбач,
Ме пикӧ воӧм ловъя лов.
Мем бура овсьӧ татшӧм лэчкас,
Сэсь менӧ мездыны оз ков.

Татьяна Шахова "Кывбур" гижӧдын тадзи гижӧ:

...Тима Веньлӧн олӧм Човйын орис,
Виктор Савин ас муӧ эз ков.
Быдӧн ас ног му выв шудсӧ дорис,
Нинӧмысь поэзия эз пов.

Гижны позьӧ быдтор йылысь. Но векджык поэтъяс гижӧны кадлы лӧсяланаторъяс йылысь, мый майшӧдлӧ найӧс сэки, кор лӧсьӧдсьӧ гижӧдыс. Шуам, ӧні оз нин ло тӧдчанаӧн гижны революция йылысь либӧ Ленин йылысь. Но поэзияын эмӧсь и кувлытӧм темаяс: вӧр-ва, ывлавыв, олӧм да кулӧм и с.в. 
Гижны тшӧктыны кывбуралысьӧс мырдӧн оз ков. Корӧм сертитӧ вермас и не артмыны. Но корсюрӧ и артмӧ, пуктан кӧ сэтчӧ став сьӧлӧмтӧ.

     Менам кывбуръяс чужӧны пырджык сэк, кор юӧрыс морӧсӧ оз нин тӧр. Сэки верма пуксьыны и гижны дзонь кывбур. Пырджык менам юрӧ воӧ кыв либӧ кывйитлӧс, либӧ сёрникузя. Ме найӧс гижышта, а бӧрыннас нин сыысь тэча кывбур. А медым гижны кывбур либӧ висьт кодлӧнкӧ корӧм серти, меным колӧ сьӧлӧмӧн кывны да тӧдны ставсӧ сійӧ герой либӧ лоӧмтор йывсьыс.

     2006-ӧд воын, СГУ-ын велӧдчигӧн на, пырис доклад лыддянінӧ Нина Александровна Обрезкова да шуис, колӧ пӧ гижны кывъяс саундтрек вылӧ. Конкурс пӧ лоӧ. Радио пыр пӧ спектакль кӧсйӧны петкӧдлыны да костъясас пӧ сьывны кутасны. Ме, дерт жӧ, кӧсйыси, но пырысь-пыр уджӧ эг уськӧдчы, коли бӧръяпом кежлӧ. Пыр ӧд чайтсьӧ, мый эм на кадыс, а кватитчан да — абу нин. Сьыланкыв гижӧмыс усис дум вылӧ сӧмын сэк, кор Нина Александровна мӧдысь пырис ме дорӧ. Тэнад пӧ эм ӧти лун, аски рытнас колӧ нин сетны.

     Гортын ме вунӧді став йывсьыс да босьтчи гижны. Медым гижны зон йылысь (ачыд кӧ ныв), колӧ пыравлыны сылы ку пиас, асьтӧ сы местаӧ пуктыны. Ме куни синмӧс и ачымӧс пӧрті зонмӧ: мича, статя, кузь тушаа. И сылы колӧ гӧтрасьны. Меным зэв ёна сьӧлӧм вылӧ воис сійӧ зонмыс, кодӧ ме пӧртчи. И кымынкӧ минут мысти ме водзын куйліс нин дась кывбур. Мӧд луннас ме нуи сійӧс велӧдчанінӧ.

Кӧні мусаӧй тэ менам?

1) Бара шудӧй вомӧналіс,

Но ме сьӧлӧмӧн ог усь.

Шуа гӧтрася —  и ставыс,

Ӧткӧн узьны войыс кузь.

Сьывтас: Эк, ті нывъяс, мича нывъяс,

Синныд куньса али мый?

Менам паськӧдӧма сывъяс,

Ог мӧй ӧти нылӧс кый?

2) Но и мед, ме вылын юра,

Да и тӧда ассьым дон.

Лоас кӧлысь вина-сура,

Ме ӧд удал, мича, том.

3) Но и мед, ме ставсӧ вена,

Таысь шогсьыны ог кут.

Кӧні мусаӧй тэ менам?

Кытысь нюмъёвтас мем шуд?

А кад кольӧм бӧрын ме тӧдмалі, мый менам кывбурӧй лӧсялӧма радиоса саундтрек вылӧ и Алексей Ген гижӧма сы вылӧ шылад.

 

А бӧртиджык нин быд асыв сійӧ юргис радио пыр "Кӧні мусаӧй тэ менам" радиоспектакльын. Сьылӧ Алексей Чуприн. Менӧ корлісны жӧ концерт вылас, сетісны кык билет. Ми нывъёрткӧд окотапырысь ветлім сэтчӧ. Сідз жӧ меным сэні козьналісны Генлӧн сьыланкывъяса диск.

http://poiskm.org/show/%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B5%D0%B9-%D1%87%D1%83%D0%BF%D1%80%D0%B8%D0%BD

     Ӧні на телевизор пыр петкӧдлывлӧны  тайӧ концертсӧ  и ме сэні эм жӧ. Сиктсаяс видзӧдлывлӧны жӧ да, шулӧны, тэнӧ пӧ бара на телевизор пыр петкӧдлісны, кытчӧ нин ветлін?

Ӧнія кадся мужичӧй

  Коді сійӧ ӧнія кадся мужичӧйыс? Ме чайта да ӧнія кадся мужичӧйтӧ колӧ торйӧдны сиктса да карса вылӧ.

     Карсаыс, гашкӧ, лакированнӧй ёсь ныра туплиа, стрелкаа сьӧд гача, еджыд дӧрӧма, пинджака да галстука? Киас дипломат. Сы дорысь ӧвтӧ дона пирменнӧй одеколонӧн. Ветлӧдлӧ иномаркаӧн сы кодь жӧ мода серти пасьтасьӧм анькӧд…

     Или гашкӧ кодалысь мужичӧй йылысь гижны? Ӧні сэтшӧмыд тырмымӧн. Сиктад и карад ӧткодя позьӧ юны. Та йылысь гижӧм вылӧ ме ог кут кадсӧ лойны… 

...Тадзи ме думайті пошта разӧдігӧн. Юрӧ кутісны воны быдсяма мӧвпъясыс. Ручкаыд эськӧ дінын эм, а вот кабалаыд абу. Колӧ  блокнот новлӧдлыны, мед мӧвпъясӧй юрысь эз чеччыштны да эз вошны. А блокноттӧ кӧ босьта-юрӧ навернӧ нинӧм оз во, сідз нин менам велавсьӧма да. Сэсся друг син улӧ усис бумагатор: «Муж на час». Сэтшӧм бумагаыс ӧшинь воръяс вель уна вӧлі да ме ӧтикӧс босьті.

Телепон нумерсӧ на сетӧма и. Сэсся нюмӧй петіс: а гашкӧ, тайӧ и лоӧ ӧнія кадся мужичӧйнас да? Колӧ звӧнитлыны да юавлыны мыйджык сэтчӧ пырӧ часнас вӧзйӧм услугаас. Ӧні ӧд унаӧн ас вылас уджалӧны: зэвтӧм йиркъяс вӧчалӧны, пластикысь ӧшинь пукталӧны, патера дзоньталӧны. Унджыкыслӧн кредит да ипотека да колӧ ӧд вештыны мыйӧнкӧ, а нӧшта на семьясӧ вердны-пасьтӧдны.

   Важӧнтӧ ёна кыйсьылӧмаӧсь, тайӧн кынӧмпӧт перйылӧмаӧсь. Вӧрыс вӧлӧма вердысьӧн. Дерт жӧ, сэкся кадся мужичӧйыс-вӧралысь. Со и ӧнія кадся мужичӧй йылысь гижигӧн меным окота пасйыштны буретш вӧралӧм. Тайӧ мужичӧйлӧн медтӧдчана торъялӧм аньяс дорысь, кӧть эськӧ важӧнтӧ и нывбабаяс сідз жӧ вӧравлісны.

      Кыйсьӧм йылысь сёрнитігӧн дум вылӧ воӧ Ваньӧ вок . Сійӧ олӧ Скӧрӧдум сиктын. Уна во вӧр пӧрӧдіс, а ӧні детсадйын стӧрӧжалӧ. Зэв ёна радейтӧ кыйсьыны. Быд ар воча вокыскӧд кайӧны вӧр керкаӧ. Кыйсьыны радейтӧмыс вуджис, дерт жӧ, батьӧсянь. Вӧрас налӧн ас вӧчӧм керка и пывсян на нӧшта эм. Лунтыр вӧралӧм-собалӧм бӧрад пывсяныд зэв на и лӧсялӧ. Керкаыскӧд орччӧн ю визувтӧ. Сэтысь вок радейтӧ кыйны чери.

Вок ме моз жӧ радейтӧ занимайтчыны спортӧн (абу бокӧ рӧдйӧма). Водзынджык нин веранда вылын сійӧ весигтӧ спортзал вӧлі вӧчӧма. Сы дорӧ волывлісны и мукӧд зонъяс. А вӧрын уджалігад некутшӧм спорт оз нин ков и сідз мудзан, но век жӧ мукӧддырйи лэптавлӧ жӧ кӧрт ёкмыльтӧ. Ӧд та бӧрын кылан асьтӧ ёнӧн да удалӧн. Спортасьӧмыс сідз жӧ лӧсялӧ мужичӧйяслы, но ӧнія кадӧ содӧ лыдыс и мускулъястӧ радейтысь нывбабаяслӧн.

     Ӧнія кадся карын олысь мужичӧй вермас лоны сідз жӧ учёнӧйӧн, либӧ кыв да фольклор туялысьӧн, либӧ журналистӧн. Вежӧрыд тшӧтш жӧ зэв вылӧ донъявсьӧ ӧнія кадӧ. 



Но тайӧ сылы оз мешайт  шойччан лунӧ ветлыны вӧрӧ кыйсьыны либӧ лэччывны ю дорӧ черила да радейтны спорт.

     ...Но ӧд и сиктса мужичӧй вермас пасьтавлыны пинджак да ёсь ныра тупли, петас кӧ кытчӧкӧ йӧз водзӧ. 

Главнӧйыс, мед мортыс вӧлі сьӧлӧма, тӧждысис семья вӧснаыс, радейтіс гӧтырсӧ да челядьсӧ.

     Но йӧз пӧвстын содӧ ӧткалун. Гӧтыра кӧть котыра, но оз гӧгӧрвоны йӧзыс мӧда-мӧднысӧ... И тайӧ тадзи артмис сы вӧсна, мый мирын ласьт кутысьяс тӧдӧмӧн кӧвъялӧны мортыслы эгоист сяма мӧвпаланногсӧ, медым йӧзыслӧн воши позянлун ӧтувтчыны да ӧтвылысь вермасьны ӧтувъя интересъяс вӧсна. Кор быд морт торйӧн да нӧшта и мӧд йӧзыскӧд векся пиньын-зыкын — зэв кокни ставнысӧ кипод улын кутны.

     Гашкӧ, сы вӧсна найӧ и эновтӧны ассьыныс челядьсӧ и корсьӧны мӧд аньӧс, кодлӧн сідз жӧ эм челядь. И найӧ быдтӧны йӧзлысь кагасӧ. Гашкӧ, колӧ аньяслы лоны небыдджыкӧн, кывны ассьыд пӧвтӧ, лоны сылы ёртӧн и олан гажӧн, медым эз ло тадзисӧ. Медым челядьӧс сӧвмӧдіс-велӧдіс век жӧ рӧднӧй батьыс.

А эмӧсь и сэтшӧм мужичӧйяс, кодъяс нэм кежлӧ кольӧны ӧтнасӧн, вужвыйӧныс сетчӧны уджлы либӧ радейтанатор вӧчӧмлы...

     Унаӧн сідз жӧ бӧрйӧны ӧтуввезйын йитӧд: скайп пыр сёрнитны, смс-каасьны. И татшӧм йитӧдыс вежӧ збыльнӧйсӧ. Дерт, ӧти ногӧн, ӧтуввезйын сайтъяс колӧны. Мукӧдыс аддзӧны тані ассьыныс пӧвсӧ, но кодсюрӧыс кольӧны семьянысӧ.

 Паськалӧма ӧні и ӧти пола йитӧдъяс. 



Кутшӧм эськӧ нимкодь видзӧдны кӧляскаӧн гуляйтысь мужичӧй вылӧ, кодӧс гортас виччысьӧ ань! Но олӧмыс висьталӧ мӧдтор... 

Частушкаяс

Водзынджыксӧ, том дырйи, Скӧрӧдумса клубын пыр вӧлі зэв гажа. Ӧні, гашкӧ, гажа жӧ, но ме зэв гежӧда сэні овлывла. Кӧсъя казьтыштны частушкаяс, кодъясӧс вӧлі гижӧма 2002-ӧд воын.  Найӧ юргисны клуб сцена вылын.



Сё майбырӧй олӧмӧй да            Сё майбырӧй, олӧмӧй да,
Том олӧмӧй, том гажӧй              Клуб водзын гажӧдчӧмӧй,
Том олӧмӧй, том гажӧй да,        Клуб водзын гажӧдчӧмӧй да,
Танцы вылӧ ветлӧмӧй!               Кӧдзыд тӧв коллялӧмӧй!

Танцы вылӧ ветлӧмӧй да,            Кӧдзыд тӧв коллялӧмӧй да,
Усьмӧн сэні йӧктӧмӧй,                Тулысӧс виччысьӧмӧй,
Усьмӧн сэні йӧктӧмӧй да,           Тулысӧс виччысьӧмӧй да,
Асылӧдз колльӧдчӧмӧй!             Том олӧмӧй, том гажӧй!

Талун 1 апреля,                                Скӧрӧдумса ныв-зонъясыд
Некодлы эн веритӧй.                       Кужӧны гажӧдчыны.
Лучше миян дорӧ кайӧй,                 Клубад ӧнія том йӧзыд
Сьылыштӧй да йӧктыштӧй!           Лӧсьыда жӧ-й йӧктӧны!

Миян Скӧрӧдумса клублӧн              Гырысьяс да поснияс,
Лоис ыджыд вежсьӧмтор.                 Мужикъяс да бабаяс,
Клублӧн ӧдзӧс восьса быд лун,        Прӧстӧ энӧ сулалӧй,
Позьӧ пыравны кӧть кор!                  Бӧрын ворсны петавлӧй!

Культура керкаӧ менӧ                  Коді тані медся ён?
Ӧні ачыс кыскӧ кок.                     Петавлӧй вай, ныв кӧть зон, 
Ӧні сё пӧв гажа сэні,                    Кӧрт ёкмыльсӧ лэпталӧй,
Ик-ик-ик, дай ок-ок-ок                Сӧмын энӧ зепталӧй!                                                 
                                                    
Талун клуб водзын зэв гажа.      Кодлӧн кокас гыжйыс ёсь.,
Кылӧ тшӧтш магнитофон.          Столбсӧ деревнясьыс корсь!
Сьӧрсьыд ваянныд кӧ татчӧ       Кавшасьлан кӧ сэтчӧ сюся,
Йӧктасны и кань, и пон!             Медся мича козин усяс!

Быд пельӧсын биыс ӧзйӧ,         Эн жӧ пиняв менӧ, мамӧ,
Тайӧ светомузыка.                      Мый ме татчӧ ылалі.
Сійӧ том йӧзыслы вӧзйӧ,           Тані блинъяс сёйӧны да,
Мед йӧктісны сюсьджыка!        Дулльӧс сӧмын ньылалі!

                           Скӧрӧдумса том нывъясыд
                           Платтьӧтӧ оз новлыны.
                           Клубад ӧнія том йӧзыд
                           Ӧтнаныс оз волыны!

Скӧрӧдумад нылыс уна,
Оз тырмыны зонъясыс.
Мӧдлаӧ кӧ друг ме муна
Паськавласны вомъясыс!

                          Тайӧ клубас кӧ ме вола,
                          Всё равно мыйкӧ вӧча.
                          Джоджас семочкисӧ килля,
                          Кодлыськӧ зонсӧ мырддя!


Миян скӧрӧдумса клубным        Дзик нин древнегреческӧй,
Колӧ важӧн выль клуб тшупны,
Медым лоис суперскӧй!




Миян клубын скамьяясыс
Дореволюционнӧйӧсь.
Выльсӧ ньӧбны абу сьӧмныс,
Сы вӧсна мый нишшӧйӧсь!

                                 Видзӧдӧй, кыдз киссяс йиркыс,
                                 Удитӧй жӧ пышйыныд,
                                 Ӧдйӧ помассяс став циркыс,
                                 Он удитӧй йӧктыныд!

Мый нӧ, скӧрӧдумса войтыр,
Онӧй бӧрсяньным сьылӧй?
Али кывъяссӧ он тӧдӧй,
Али эн на велӧдчӧй?

                                     Мыйкӧ сӧрим, мыйкӧ эгӧй,
                                     Нӧшта синтӧ вежыштам.
                                     Джодж плакатӧ ог на чегӧй,
                                     Гажаджыка сьылыштам!

Гриша Миш оз тырмы клубас,
Пӧттӧдзыс мед шутьлялас,
Сійӧ таланьыс кӧ локтас,
Миянӧс поддержитас!

                                          Гармонист, гармонист,
                                          Эн на пышйы миянысь.
                                          Гӧлӧс Ен сыкӧдӧн эм.
                                          Сиам аслыным кузь нем!

Енэжсяньыс кодзув уси
Миян Эжва ю вылӧ.
Ми ӧд сьылам огӧй гусьӧн,
Мӧдлапӧлӧдзыс кылӧ!

                                   Ті, бур йӧзӧй, эн дивитӧй,
                                   Энӧй ёна серавлӧй.
                                   Ми кӧ мунам-гажтӧм лоӧ,
                                   Ёнджыка вай клопайтӧй!

Небӧгаинын уджалысьяслӧн лунӧн!

Талун вӧлӧмакӧ школаса небӧгаинын уджалысьяслӧн лун. Чолӧмала сэні пыдди пуктана мырсьысьясӧс да сиа налы ыджыд терпение да дзоньвидзалун!



Ме ичӧтысянь радейта лыддьысьны. Школаса небӧгаинысь став челядьлы вылӧ гижӧмторсӧ лыддьывлі. Велӧдчигӧн сідз жӧ  эг петавлыв и сиктса лыддьысянінысь. Весиг шуа вӧлі, мися, быдма да лоа небӧгаинын уджалысьӧн. Гортын ставныс вӧлі телевизор видзӧдӧны, а ме пукала да лыддьыся. Торйӧн нин сьӧлӧм вылӧ воӧны вӧлі коми небӧгъяс. Ӧти Федя Мелехин йывсьыс эг ӧтчыд лыддьыв. Окота вӧлі лоны сы кодь жӧ асшӧраӧн, сюсьӧн да повтӧмӧн. Школаад сочинениетӧ окотапырысь вӧлі гижа. 

Ӧні ме лыддьысьнытӧ гежӧда ветлывла. Сӧмын нывкӧд петыштлывлам орчча небӧгаинас. Сылы сэні зэв ёна кажитчӧ. Лыддьысьнысӧ оз на куж да серпасъяссӧ видзӧдалӧ, а ме сылы лыддя.

Но дзик лыддьысьтӧг ог жӧ ов. Лыддьыся-отсася коми кыв корпус вӧчысьяслы. Сідз жӧ пошта вылад уджалігӧн дзик став коми газет-журналсӧ син пыр лэдза. Шог сыысь, мый ёнасӧ ӧні оз судзӧдны йӧзыс найӧс. Гашкӧ, ньӧбӧны редакциясьыс либӧ" Ордым" лавкаысь ли. Ме тай сэтысь пыр жӧ "Войвыв кодзув" ньӧбла-а. Нылӧй век  тшӧктӧ ньӧбны челядьлы вылӧ коми кывбуръяса небӧг либӧ мичӧдӧм (раскраска). 



(Кӧрткерӧс небӧгаинын)

Водзӧ нуа эстафета бедь!

Эстафета бедьтӧ сетісны да быть мыйкӧ гижышт. Ковмас сэсся чолӧмасьны коми кыв вылын.

ВЕЛӦДЫСЬЛЫ ЧОЛӦМАЛӦМ

Муӧдз копыр, уна мича кыв

Шуам тэныд, велӧдысьӧй миян!

Быдмис миысь уна тӧлка ныв.

Сідз жӧ сӧвмис уна авъя пиян.

Юр весьтад мед енэж вӧлі лӧз.

Пызан вылад руаліс пӧсь няньыс.

Кытшалісны тіянӧс бур йӧз

Велӧдчысьяс вӧліны мед шаньӧсь!

ЧУЖАН ЛУНӦН ЧОЛӦМАЛӦМ

                   * * *

Чолӧмала тэнӧ чужан лунӧн!

Дзоньвидзалун сиа, помтӧм шуд.

Мед став шогыс-тӧждыс тэнад вунӧ.

Озырлуныд лоӧ ыджыд куд.

                    * * *

Мед шондіыс ёнджыка шонтас!

И нюмдыштас кыдз пулӧн кор.

Мед шудыс да долыдыс локтас.

И олӧмыд бузгас кыдз шор.

Мед пыр лоан мичаӧн, сюсьӧн,

И ёнмыштас дзоньвидзалун.

Мед во чӧж на казьтывны гусьӧн

Торт кусӧкӧн  тшай юан лун.

Водзӧ эстафета беддьӧс сета Kebrasa-лы!

Ӧнія кадся ань

Кутшӧм сійӧ ӧнія кадся аньыс (modern woman)? Менам син водзӧ пыр и сувтӧ джуджыд каблук вылын кузь кокъяса ань. Кӧлуй серти кӧ, дерт жӧ векньыд дженьыдик юбкаа, мода серти блузкаа либӧ жӧ лӧсьыдиник платтьӧа. Ывла вывса кӧлуй серти кӧ, норка пася, либӧ пальтоа. Юрсиыс причёскаын, сьӧдӧн мавтӧм синлысъяс да гӧрд вом дор, гыжйыс кузь да мичаа баситӧм. Нӧшта сійӧ вежӧра да сюсь.

Ог тӧд кыдз мукӧдыслӧн, а менам татшӧм видзӧдласӧй.  Нывъёртъяслысь юасьышті да шуисны-мед пӧ вӧлі озыр,  мода серти пасьтасьӧма, машинаӧн гуръяліс, ас бӧрсяыс видзӧдіс.

      Талун рытнас пыри садйӧ нылӧс босьтны. Кыкнан киын вӧлі сьӧкыд пакет, а пельпом вылын нӧшта ӧшаліс спортивнӧй сумка. Удж бӧрын лы-сьӧм песыштны котӧртлі да, дерт жӧ, эг вӧччӧм паськӧма вӧв.

А сэсся магазинӧ сёян-юанла пыравлі, да эг слӧймы гортӧ кольнысӧ сумкаяссӧ. Вероника нылӧй мӧжгигтыр пасьтасьӧ да ме тэрмӧдлыны куті сійӧс. Мися, ӧдйӧджык нин пасьтась, мамыд мудзис да сёйны кӧсйӧ. Кагульнича видзӧдліс ме вылӧ, тапнитіс мышкуӧд  да шуӧ: 

— Вот тадзи видзӧдсьӧ ӧнія кадся аньыд!
— Кыдзи?—чуймим ме да нӧшта ӧти мам.

— Удж вылас мудзас, локтігас пырас вузасянінӧ да ньӧбасяс кык сумка тыр, а  пельпом вылас содтӧд на сумка тоннялӧ. Ставсӧ ас вылас кыскӧ.

 Ми серӧктім, мися, тайӧ тадзи и эм. А гортын колӧ на и пусьыны да пелькӧдчыны, виччысьны верӧстӧ (эм кӧ) удж вылысь. Асывнас челядьтӧ мӧдӧдны садйӧ либӧ школаӧ. Но век жӧ оз ков вунӧдны ас йывсьыд. Ӧд тэ медводз — ань. Ӧнія кадся ань.

Чужан лунӧн!

Талун менам муса чоюк Танюклӧн чужан луныс. Ме чолӧмала сійӧс да сиа кузь нем да бур шуд!

Му вывсьыс медся мичасӧ да бурсӧ! 2000-ӧд воын 
чужлӧма кывбур «Чойлы».

Кытчӧ пышкай дзолядырным лэбис?

Косӧдлыны эськӧ сійӧс бӧр.

Чойкӧд ӧтув олӧм вуштіс-дзебис,

Ас бӧрсяыс колис дзоридз кӧр.

Ворсӧмысь ми тэкӧд эгӧй пӧтлӧй...

Эскылім, мый векыс лоас тадз.

Быдмим кыдзи-асьным эгӧ тӧдлӧй.

Олӧмыд тай визув, абу надз.

Чӧв, эн тэрмась, меным синмӧ видзӧд,

Сулав, кывзы чойыдлысь бур кыв.

Кык арӧсӧн кӧть тэ меысь ичӧт,

Тӧждыс-нокыс тэнад юрвывтыр.

Ме ог тшӧкты ас ног ставсӧ вӧчны,

Менам кок туйӧд эн вӧтчы тэ, эн мун.

Олӧм бужӧдас ме крукасьлі эг ӧтчыд,

Сӧмын водзӧ кыпӧдчи, эг сун.

Дона чой, зэв ёна гажӧй бырӧ…

Бӧр вай пестам ӧтувлунлысь би.

Аддза тэнӧ—сьӧлӧм радӧн тырӧ,

Мыччыны век дась ме тэныд ки.

Ӧні ме сідз жӧ пыр дась воны сылы отсӧг вылӧ. Ӧд сійӧ менам медся матысса морт.

Тӧдысьяс да ми

Ме чиганъяссьыд зэв ёна пола. Век старайтча не веськавны налы син улас. Налӧн синныс сэтшӧм сьӧд да страшнӧй, мый быттьӧ гипнотизируйтӧ да став вынтӧ босьтӧ. Ичӧт дырйи, помнита да, век вӧлі игнасям, кор чигантӧ ӧшиньӧд аддзам. А ог кӧ удитӧй каличасьнысӧ, то, дерт жӧ, мыйкӧ ньӧбсяс. Ваучер вылӧ чиганъяслысь меным куртка ньӧблім, радӧй вӧлі гач тыр!

Талун ми нывъёрткӧд вузасянін дорын паныдалім чиганӧс. 





Сійӧ вӧлі кагаа. Ме сразу и пыри, а нывъёртӧс сійӧ сувтӧдіс. Зэв пӧ мичаник да медся  шуда лоан! Кутіс сылы мыйкӧ висьтавлыны, а меным окота тӧдмавны, мый больгӧ. Мися, меным бӧрыннас висьталӧй жӧ! Ме пыри лавкаад, а Лида кольччис. Нянь да мый да кватитӧм бӧрын, ме петі кывзыны ас йылысь мойд. Син пӧлӧн аддзывлі, мый ёртӧй мыйкӧ сылы сетіс. Со и ме дорӧ матыстчис сэсся. Видзӧдӧ сьӧд бугыльнас меным веськыда синмӧ да юасьӧ:

— Кыдзи нимыд?

— Наташа. А тіян?

— А ме Юля. Бабӧй 104 арӧсӧдз оліс да ассьыс кужӧмсӧ (дарсӧ) колис. Верӧс сайын?

— Да.

— Аддза… Челядьыд эм?

— Да.

— Аддза… Кымын?

— Ӧтик.

— Аддза… Видз дитятӧ! Медся шуда лоан.

Сэсся вомгорулас шуаліс мыйкӧ. А ме синмӧс лэптыны сы вылӧ ог лысьт, мися, керас ешшӧ да.

Абу нин колӧма эськӧ вомӧс восьтыны да тайӧ быдтор тӧдмавны кӧсйӧмыс вермӧ! А сэсся эштӧдіс шӧпкӧмтӧ и шуӧ:

 — А ӧні менӧ аттьӧав бурсиӧмсьыд нывъёртыд моз.

— Кыдзи аттьӧала?— (Йӧй улӧ сетчи. Меным окота вӧлі му пырыс мунны.)

— Нывъёртыд моз жӧ, нянь вылӧ сьӧмтор сет.

—А сійӧ кымын сетіс?— и видзӧда Лида вылӧ.

— 200 или 150 шайт сет бурсиӧмсьыд, нывъёртыд моз.

Ме сумкаысь лукйысьыштӧм бӧрын перйи 150 шайт (бӧръя сьӧмӧй вӧлі кӧшельын). Сэсся нӧшта ӧтчыд аттьӧалім чигантӧ и котӧрӧн мунім. Мися, бара на миянӧс «йӧйтӧдлісны». А Лидалы шуӧма—видз пӧ верӧстӧ, кӧть и сійӧ абу верӧса. И сьӧмсӧ корӧма кагаыслы йӧв вылӧ. Вот тадз и нажӧвитчӧны сьӧд бугыляясыд.

      А коркӧ 2000 воын менам гижсьывлӧма «Тӧдысьлы» кывбур. Сійӧс сиӧма чиганлы, коді шулӧма ӧти зонлы, мый сійӧ кулас 23 арӧсын, но ме эг кӧсйи эскыны талы.

Тӧдысьлы

Эн тэ висьтав, ог эскы ме тэныд.

Тӧдтӧм мортыслысь кысь тӧдан шуд?

Тэнӧ некыдз нин он вермы венны-

Ставсӧ висьталан стӧча, он кут.

Сӧмын мыйла тэ мусаӧс дойдін?

Эн мӧй казявлы том зонлысь мич?

Мыйла вывті немжалиттӧг мойдін?

Енмӧй, тӧдысьлӧн кывъяссьыс видз!

Ӧні сійӧ зонмыс гӧтыра и куим челядя бать. А чиганъяс водзӧ олӧны да «повзьӧдлӧны» йӧзсӧ.

     А тӧдысьясыдлы ме эска. Ӧні быдсяма кино да передача эмӧсь гадайтчысьяс да тӧдысьяс йывсьыд. Быд рыт видзӧда ТВ-3 пыр «Слепая».

 

Сэні синтӧм баб аддзӧ мортыслысь кольӧмасӧ и лоанасӧ, отсалӧ мортыслы.

  Сійӧс видзӧдӧм бӧрын казялан, мый унатор неногӧн вӧчам. И тайӧ мӧрччӧ олӧмад. Вайӧда некымын  примета, код вылӧ мыджсьӧ «Синтӧм»:

— Узьлан жыръяд мед век ӧшаліс занавес. Куш ӧшиньясыс нуӧны олӧмсьыс югыдсӧ. (Ме пыр жӧ ӧшӧді занавесъяс).

— Челядьыд кӧ колясны тасьтіад рок либӧ шыд—оз ков на бӧрся куравны. Таӧн босьтан налысь вынсӧ.

— Оз позь новлыны розя либӧ киссьӧм кӧлуй — воштӧм водзӧ.

Став примета сертиыс, дерт, он жӧ вермы овны. Но век жӧ кутчысьӧмӧнджыка овсьӧ татшӧм кинояссӧ видзӧдӧм бӧрын. 

Ыджыд мам шмонитӧ (2 юкӧн)

Пукалӧны Таня чой да ыджыд мам пызан сайын, сёйӧны сола кӧчан. Таня шуӧ дышпырысь:

— Аски ӧд школа!

Ыджыд мам:

— Сола кӧ, эн сёй дай! Картупельсӧ крӧшитышт!

Сёрнитӧны мамӧ да ыджыд мамӧ.

— Вась Лена пӧ турунсӧ вайӧма ульӧн.

— Пурйӧн?

 — Ульӧн.

— Ааа…ульӧн…

— Пурйӧн!?

Видз вылын вӧлӧм бабаяс куртӧны.

. А Полинар ветлӧдлӧ вӧлӧн да разӧдӧ налы пажун кежлас пуӧм чипан кольк. Ӧти бригада дорӧ сувтлас, мӧд дорӧ, сетыштас налы чипан кольксӧ. Ыджыд мамӧяс дорӧ абу и сувтлӧма, вӧвсӧ пӧ ӧддзӧдіс да гӧнитіс дінтіныс. А ыджыд мам шмонитӧ:

— А Полинарыс  кольксӧ эз и сувтӧдлы!

Ыджыд мам шмонитӧ

Менам ыджыд мам радейтӧ шмонитны. Сиктӧ кайлігӧн пыр гажӧдӧ миянӧс аслас висьтъясӧн. Ӧти пӧлӧссӧ унаысь висьтавлӧ, да юрӧ кольӧма. Юкся и тіянкӧд сылӧн казьтылӧмъясӧн.

Сэкся кадӧ роч кывтӧ омӧля вӧлӧм тӧдӧны. Сы йылысь унджык шмоньыс.

     Роч морт вӧлӧм узьны вӧзйысьӧ пӧрысь пӧч дорӧ:

 — Можно у вас ночевать?

 — Можно эськӧ да, только голова рубить!

Роч мортыд пышйӧма. Пес вӧлӧм пӧчӧыд тшӧктӧ поткӧдлыны.

Сёй вӧлӧм кыскалӧны.

— Что таскали?

— Кушай.

Пес вӧлӧм кералӧны. Начальникыс шуӧма, тырмас пӧ сэсся керасьнысӧ:

— Довольно рубить!

—  Мый пӧ шуис?

— Ӧдйӧджык пӧ тай керасьӧй!

Ӧддзӧдчӧмаӧсь. Начальникыд бара горӧдӧма:

— Довольно рубить!

— Сідз нин тай ӧдйӧ керасям-а, ешшӧ на тай ӧдйӧ тшӧктӧ!

Сэсся начальникыд черъяссӧ мырддьӧма.

Пекла вежань кайӧма Урван дорӧ. (Урваныс роч):

— Кто пришёл?

— Мый  шуис?

Нылыс Урваныслӧн уськӧдчӧма :
— Тайӧ на он понимайт!? Кытчӧ пӧ тай мунан?

Нина Тимофеевна локтӧма гӧститны. Юалӧма рочыштӧмӧн:

— Вера Алексеевна дома?

— Гортын эськӧ да, абу дома, прӧст. Эг на домавлӧй.

(Водзӧ лоӧ на)